Keraksiz obligatsiyalar (yuqori daromadli obligatsiyalar, investitsion bo’lmagan obligatsiyalar, spekulyativ darajadagi obligatsiyalar, keraksiz obligatsiyalar) juda past kredit reytingiga ega bo’lgan spekulyativ qimmatli qog’ozlardir. Ular salbiy moliyaviy obro’ va yuqori xavf bilan ajralib turadi. Biroq, bu juda foydali vosita bo’lib, unda savdo qilish sizga katta foyda olish imkonini beradi. Obligatsiyalar yuqori foiz stavkalari bo’yicha chiqariladi, bu esa muvaffaqiyatsizlikka uchragan kompaniyalarini sotib olmoqchi bo’lgan tadbirkorlarni jalb qiladi.
Keraksiz obligatsiyalar bozorining tarixi qanday boshlangan
Keraksiz obligatsiyalar bozorining tarixi 1970-yillarda boshlangan. Maykl Milken reytingga ega bo’lmagan qimmatli qog’ozlarning analitik tadqiqotlari bilan shug’ullangan. U uzoq muddatda past darajadagi obligatsiyalarning diversifikatsiyalangan portfelini shakllantirish yuqori reytingga ega bo’lgan vositalarga nisbatan ko’proq foyda keltirishini isbotlay oldi. Biroq, bu holda, sukut qilish ehtimoli sezilarli darajada oshadi. Maykl Milken ishonchli qimmatli qog’ozlarning davriy pasayishidan iborat bo’lgan bozorning tsiklikligini aniqladi, aynan shu vaqtda keraksiz obligatsiyalarning ko’tarilishi boshlanadi.
- tushgan farishtalar – ilgari yuqori reytingga ega bo’lgan, ammo hozir ma’lum qiyinchiliklarga duch kelgan firmalar;
- ko’tarilgan yulduzlar – kichik aktivlari va moliyaviy barqarorligi etarli bo’lmagan, reytingi past bo’lgan boshlang’ich kompaniyalar;
- Katta qarzga ega bo’lgan kompaniyalar amalda bankrot yoki haqiqatda sotib olingan katta qarzga ega firmalardir;
- Sarmoyani ko’p talab qiladigan kompaniyalar – kapitali etarli bo’lmagan yoki kredit ololmaydigan korxonalar, shuningdek, jismoniy va yuridik shaxslardan investorlarni jalb qilmoqchi bo’lgan firmalar.
Qanday qilib keraksiz obligatsiyalarga investitsiya qilish kerak
Ushbu vositaga sarmoya kiritishdan oldin uning qanchalik maqsadga muvofiqligini hisoblash va mavjud risklarni tahlil qilish kerak. Dastlab, emitent kompaniyalarning tarixini o’rganish uchun bozor tahlil qilinadi. Bozor tadqiqotlari joriy iqtisodiy faoliyat va firmalarning to’lov qobiliyatiga ta’sir qiluvchi boshqa omillar haqida tasavvurga ega bo’lish uchun amalga oshiriladi. Siz investitsiyalarni diversifikatsiya qilish haqida g’amxo’rlik qilishingiz va bir nechta emitentlarning qimmatli qog’ozlarini sotib olishingiz kerak bo’ladi. O’tkazilgan tahlillar asosida foiz stavkalarining uzoq muddatli prognozi va ularning o’zgarish dinamikasi amalga oshiriladi. Asbobning rentabelligi va uning bozordagi harakati bir qator xususiyatlar bilan tavsiflanadi:
- bozorda qarz majburiyatlaridan ularning real daromadliligi reyting aktivlari bo’yicha foydadan yuqori bo’lgan holda faol foydalanish;
- foiz stavkasining oshishi yoki kamayishi vositaning narxiga ta’sir qilmaydi, bu oddiy qarz majburiyatlari haqida gapirish mumkin emas. Bu muddatning ahamiyatsizligi va aktivning yuqori rentabelligi bilan bog’liq;
- keraksiz obligatsiyalar bo’yicha rentabellik to’g’ridan-to’g’ri iqtisodiyotdagi vaziyatga bog’liq.
Emitentni qanday tanlash kerak
Investorlar jamg’armalaringizning to’rtdan biridan ko’pini keraksiz obligatsiyalarga investitsiya qilishni tavsiya qiladi. Xatarlarni kamaytirish uchun bitta emitentning portfeldagi ulushi 5 foizdan oshmasligi kerak. Tajribali investorlar kamdan-kam hollarda mavjud mablag’larining 10% dan ko’prog’ini ushbu turdagi aktivlarga investitsiya qilishadi. Obligatsiyalarni sotib olish uchun tanlashda emitentning faoliyatini o’rganish, xususan, uning boshqa qimmatli qog’ozlari va qarz majburiyatlari mavjudligini aniqlash kerak. Ular kompaniyaning davlat qarzlari va umumiy qarz yukiga e’tibor berishadi, bu esa to’lamaslik xavfi ortib borayotgan vaziyatda kredit berish imkoniyatini belgilaydi. Ular, shuningdek, korxona bog’langan biznesning istiqbollarini hisobga oladi. Biznes g’oyasining istiqbollari kompaniyaga kreditorlarni to’lashga yordam beradi.
