Tibond ta junk (bond ya mbuyelo wa le henhla, bond leyi nga riki ya giredi ya vuvekisi, bond ya xiyimo xo ringanyeta, bond ya junk) i tisekhurithi ta ku ringanyeta leti nga na xiyimo xa le hansi swinene xa xikweleti. Va tiveka hi ndhuma yo biha ya swa timali ni makhombo lamakulu. Hambiswiritano, lexi i xitirhisiwa lexi vuyerisaka swinene, ku xaviselana lexi ku pfumelelaka ku kuma vuyelo lebyikulu. Tibond ti humesiwa hi ntswalo wa le henhla, leswi kokaka van’wamabindzu lava lavaka ku xava tikhampani ta vona leti nga kusuhi no tsandzeka.
Vavekisi va hlawula xitirhisiwa lexi hikwalaho ka mbuyelo wa xona wa le henhla loko ku pimanisiwa na tisekhurithi ta ndhavuko. Ku vuyeriwa eka tibondzo leti hlayisekeke ku tiyisisiwa ku va 10% hi lembe. Loko mbuyelo eka tisekhurithi ta junk wu nga fika eka 200%, hambiswiritano, ku koteka ka leswaku muhumesi a hakela swikweleti swa yena i kutsongo swinene. Ku nga khathariseki leswi, ku na xiyenge xa vavekisi lava vekisaka eka xitirhisiwa lexi lexi nga na khombo swinene. Tibond ta junk ti humesiwa hi tikhampani leti nga ni ndhuma ya le hansi leswaku ti ta hatlisa ti hlengeleta mali yo tirha leswaku ti endla bindzu kumbe ku hakela swikweleti. Ku engetela kwalaho, ti humesiwa hi nkarhi wa ku tekiwa ka mabindzu ku siva mali ya vavekisi.
Ndlela leyi matimu ya makete wa ti- junk bond ma sunguleke ha yona
Matimu ya makete wa ti junk bond yasungule hi malembe yava 1970s. Michael Milken a a nghenelerile eka tidyondzo ta vuxopaxopi bya tisekhurithi leti nga riki na xiyimo. U kotile ku kombisa leswaku ku vumbiwa ka photifoliyo yo hambana ya tibondzo ta xiyimo xa le hansi eka nkarhi wo leha, swi tisa vuyelo byo tala loko ku pimanisiwa na switirhisiwa leswi nga na xiyimo xa le henhla. Hambiswiritano, eka xiyimo lexi, ku koteka ka ku tsandzeka ku hakela ku engeteleka swinene. Michael Milken u kumile ku rhendzeleka ka makete, loku katsaka ku hunguteka ka nkarhi na nkarhi eka tisekhurithi leti tshembekaka, hi nkarhi lowu ku tlakuka ka tibondzo ta junk ku sungulaka.
Ku ni mixaka yo hlayanyana ya maphepha yo tano:
- tintsumi leti weke – tifemeni leti khale a ti ri na xiyimo xa le henhla, kambe sweswi ti langutane na swiphiqo swo karhi;
- tinyeleti leti tlakukeke – tikhamphani leti sungulaka leti nga na nhundzu leyitsongo na ku tshamiseka ka swa timali loku nga enelangiki, leti nga na xiyimo xa le hansi;
- Tikhampani leti nga ni swikweleti leswikulu kahle-kahle ti wile kumbe tifemeni leti hakunene ti kumiweke leti nga ni swikweleti leswikulu;
- Tikhamphani leti tirhisaka mali yo tala i tifemeni leti nga na xiphemu xa mali lexi nga enelangiki kumbe mabindzu lama nga kotiki ku kuma swikweleti, xikan’we na lawa ya lavaka ku koka rinoko ra vavekisi ku suka exikarhi ka vanhu na mavandla ya le nawini.
Ndlela yo vekisa eka ti- junk bonds
Loko u nga si vekisa eka xitirhisiwa lexi, swa laveka ku hlayela leswaku swi fanerile ku fikela kwihi na ku xopaxopa makhombo lama nga kona. Eku sunguleni, makete wu kamberiwa ku dyondza matimu ya tikhamphani leti humesaka. Vulavisisi bya makete byi endliwa ku kuma mianakanyo ya ntirho wa sweswi wa ikhonomi na swin’wana leswi khumbhaka ku kota ku hakela ka tifemeni. U ta fanela ku khathalela ku hambanisiwa ka vuvekisi na ku xava tisekhurithi ta vahumesi vo hlayanyana. Hi ku ya hi nxopaxopo lowu endliweke, ku endliwa vukamberi bya nkarhi wo leha bya mimpimo ya ntswalo na ku cinca-cinca ka ku cinca ka tona. Ku vuyeriwa ka xitirhisiwa na mahanyelo ya xona emakete swi tiveka hi swihlawulekisi swo hlayanyana:
- ku tirhisiwa loku tirhaka ka swiboha swa swikweleti emakete hi mbuyelo wa swona wa xiviri lowu tlulaka vuyelo eka nhundzu ya xiyimo;
- ku tlakuka kumbe ku hunguteka ka ntswalo a swi khumbi nxavo wa xitirhisiwa, leswi nga vuriwangiki mayelana na swiboha swa swikweleti leswi tolovelekeke. Leswi swi vangiwa hi swipimelo leswi nga riki swa nkoka eka nkarhi wa ku fika emakumu na ku vuyeriwa ka le henhla ka nhundzu;
- ku vuyeriwa eka tibondzo ta junk swi titshege hi ku kongoma hi xiyimo xa ikhonomi.
Mahanyelo ya nhundzu leyi ya ringanisiwa na ku cinca-cinca ka swiave, tanihileswi ku vuyeriwa ka swona ku titshegeke hi ku tshamiseka ka xiyimo xa muhumesi na matimba ya xona. Loko ikhonomi yi nghena eka ku wa ka ikhonomi, nxavo wa maphepha lama nga riki na nchumu wu ya ehansi swinene, tanihi leswi miholo ya muhumesi yi yaka ehansi. Loko mbuyelo wa khampani wu tlakuka, kutani nkoka wa tibondzo wu tlakuka swinene. Ku tshamiseka ka ikhonomi eka mfumo swi hunguta makhombo ya ku tirha na swiboha swa swikweleti. Tibondo ta vuyelo bya le henhla (HDO), matimu ya ku vumbiwa, xiyimo xa sweswi, xana swi fanerile ku vekisa eka tibondzo ta junk na ndlela yo ka u nga lahlekeliwi hi mali, makete wa tibondzo ta junk eRussia: https://youtu.be/j8FsQKE2l84
Ndlela yo hlawula muhumesi
Vavekisi va ringanyeta leswaku u vekisa mali leyi nga tluriki kotara ya mali leyi u yi hlayiseke eka tibondzo leti nga pfuniki nchumu. Ku hunguta makhombo, xiphemu xa muhumesi un’we eka photifoliyo a xi fanelanga ku tlula 5%. Vavekisi lava nga na ntokoto a hi kanyingi va vekisaka ku tlula 10% wa mali ya vona leyi nga kona eka muxaka lowu wa nhundzu. Loko u hlawula tibondzo to xava, swa laveka ku dyondza migingiriko ya muhumesi, ngopfungopfu, ku kuma loko a ri na tisekhurithi tin’wana na swiboha swa swikweleti. Va nyikela nyingiso eka swikweleti swa mfumo swa khamphani na ndzhwalo hinkwawo wa swikweleti, leswi vekaka ku koteka ka on-lending eka xiyimo lexi nga na ku tlakuka ka khombo ro tsandzeka ku hakela. Va tlhela va tekela enhlokweni ntshembo wa bindzu leri bindzu ri hlanganisiweke na rona. Ntshembo wa mianakanyo ya bindzu wu ta pfuna ngopfu khampani leswaku yi hakela lava kolotaka.
Ku hunguta makhombo, u fanele ku vekisa eka tibondzo leti humesiweke hi tikhamphani leti tirhaka eka xiyenge xa xiviri xa ikhonomi. Va na nhundzu ya vuhumelerisi naswona va humesa ku khuluka ka timali. Ku ringanyetiwa ku papalata nhundzu leyi tshembisiweke ku lomba. Leswi i swa nkoka hikuva xiyimo xo biha swinene xi olovisa endlelo ro burisana hi ku lulamisiwa ka swikweleti. Vativi va ringanyeta ku papalata ku vekisa eka tibondzo ta junk ta tikhampani ta IT, tanihi leswi swiboha swa tona swa swikweleti swi tlulaka nhlayo ya nhundzu leyi va nga na yona eka balance sheet ya tona. Loko u vekisa eka tibondzo ta junk, vahumesi va le matikweni mambe va fanele ku rhangisa emahlweni ti-indices ta tibondzo ta mbuyelo wa le henhla. Leswi swi ta endla leswaku swi koteka ku hambanyisa photifoliyo ku antswa na ku hunguta makhombo lama vangiwaka hi ku tsandzeka ku hakela loku nga kotekaka ka muhumesi. Xana swi fanerile ku vekisa eka ti junk bonds na leswaku i yini mbuyelo wa ti junk bonds: https://youtu.be/4Rfas4RGSEM Vavekisi emisaveni hinkwayo va tsakela ti junk bonds, tani hi leswi switirhisiwa swa xiyimo xa le henhla swi nga ku pfumeleliki ku hlayela eka mbuyelo wa le henhla. Xikombiso, tibondzo ta malembe ya khume ta Nkwama wa Timali ta le United States ti nyika mbuyelo wa lembe na lembe wa 2.1% ntsena. Naswona ku vuyeriwa ka xikarhi ka tibondzo ta junk ta le United States ku fika eka 5.8% hi lembe.