Walýuta hümmetine täsir edýän faktorlar

Dünýä ykdysadyýetinde halkara söwdasyz bir ýurdy göz öňüne getirmek mümkin däl. Munuň üçin islendik döwletiň pul birligi beýleki ştatlaryň walýutalaryna laýyk bolmalydyr. Milli walýutanyň bahasyny beýleki walýutalar bilen deňeşdirilende ölçemegiň mehanizmi, köp faktorlaryň täsir edýän walýuta hümmetidir.

Walýuta hümmeti – bu näme?

Walýuta hümmeti (ýa-da walýuta hümmeti), başga bir döwletiň milli walýutasynda ölçelýän bir döwletiň walýutasydyr. Rus rubly, amerikan dollary, ýapon ýeni bularyň hemmesi milli walýutanyň mysaly. Dollaryň hümmetiniň N rubl bolandygyny eşidenimizde, bu ABŞ-nyň milli walýutasynda görkezilen rus rublynyň bahasydyr. Walýuta hümmetini görkezmek, diňe belli bir sene üçin amaly many berýär. Ertesi gün, bir hepde ýa-da bir aýdan soň walýuta hümmeti ep-esli üýtgäp biler we bu maglumatlar eýýäm aktuallygyny ýitirýär.

Walýuta hümmetine täsir edýän faktorlar

Walýuta hümmeti iki ýol bilen kesgitlenip bilner: bazar ýa-da bazar däl. Birinji ýagdaýda, nyrh bazar esasynda emele gelýär we walýuta üpjünçiligine we islegine baglydyr. Ikinji ýagdaýda bu nyrh döwlet tarapyndan kanun esasynda kesgitlenýär.

Bazar

Bazar şertlerinde walýuta hümmeti, ýurduň walýutasyna bolan islegiň we islegiň gatnaşygy bilen kesgitlenýär. Dünýädäki islendik ýurduň walýuta hümmeti, adatça, uzak wagtyň dowamynda iň durnukly 5 esasy dünýä walýutasyna kesgitlenýär. Bu:

• ABŞ dollary;
• Euroewro;
• Iňlis funt sterling;
• Japaneseapon ýeni;
• Şweýsariýa aç-açan.

Walýuta satyjylarynyň we alyjylarynyň özara täsirleşýän ýerine walýuta çalşygy diýilýär. Bir Exchangea, teklip we isleg kanunlaryna laýyklykda iň adalatly bahanyň, biziň ýagdaýymyzda milli walýutanyň bahasynyň emele gelýän ýeri.

Russiýa Federasiýasyndaky iň uly walýuta alyş-çalşygy Moskwa bankara walýuta bir Exchangeasydyr (MICEX).

Milli walýuta bolan isleg walýuta bir exchangeasynda nähili emele gelýär? Inurtda amatly maýa goýum howasy döredildi we daşary ýurt maýadarlary täze pudaklary açmak ýa-da bar bolanlaryny ösdürmek üçin maýa goýmaga taýyn diýeliň. Önümçilik üçin maşynlary, enjamlary satyn almaly, jaý tapmaly, işgärlere aýlyk tölemeli we salgyt tölemeli – bularyň hemmesi milli walýutada.

Bu meýilnamany durmuşa geçirmek üçin maýadarlar bu ýurduň milli walýutasyny satyn almak islegi bilen bir stocka gelýärler. Milli walýuta bolan isleg ýokarlanýar we şoňa laýyklykda bu walýutanyň hümmeti hem ýokarlanýar.

Dollaryň üpjünçiliginiň mukdarynyň we ýurduň walýuta bazaryndaky milli walýutanyň üýtgemegine baglylykda milli walýuta X-nyň ABŞ-nyň dollaryna garşy hümmetiniň üýtgemegine mysallar getirilýär.

Kriteriýalar	Mysal 1	Mysal 2	Mysal 3	Mysal 4	Mysal 5	Mysal 6
Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň ýurduň walýuta bazaryndaky üpjünçiliginiň mukdary (dollar bilen)	5,000,000	2 500 000	10,000,000	5,000,000	5,000,000	5,000,000
Currencyurduň walýuta bazarynda milli walýuta üpjünçiliginiň mukdary (X)	100 000000	100,000,000	100,000,000	50,000,000	10,000,000	500,000,000
Milli walýutanyň ABŞ-nyň dollaryna garşy hümmeti (adaty birlikler)	ýigrimi	40	on	on	2	100

Banklar

Banklaryň walýuta alyş-çalyş amallary walýuta hümmetine täsir edýän başga bir faktor. Daşary ýurt walýutasyny satyn almak we satmak üçin bank hyzmatlarynyň esasy sarp edijileri biz, ýönekeý raýatlar. Munuň üçin gaty walýuta satyn alýarys:

• daşary ýurda syýahat etmek;
• tygşytlamalaryny inflýasiýadan goramaga synanyşmak;
• daşary ýurtlara pul geçirmek.

Täjirçilik banklarynyň raýatlar üçin walýuta hümmeti bazar nyrhyndan we dürli ýurtlaryň Merkezi banklary tarapyndan kesgitlenen resmi hümmetden tapawutlanýar.
Walýuta satyn almagyň we satmagyň nyrhlarynyň arasyndaky margin (tapawut) banklaryň walýuta amallaryndaky girdejisidir. Russiýada ABŞ-nyň dollaryna degişlilikde “resmi nyrh” we “bazar nyrhy” düşünjesi meňzeýär, sebäbi Russiýanyň Merkezi Banky tarapyndan kesgitlenen ABŞ-nyň dollarynyň hümmeti MICEX walýuta söwdasy esasynda kesgitlenýär. öňki gün.

Banklar tarapyndan walýutany satmagyň ýokary bahasy we raýatlar üçin satyn alyş nyrhynyň pesligi sebäpli, walýuta hümmetiniň üýtgemegi üçin pul gazanmak üçin ony satyn almak manysyz diýen ýaly.

Rublyň resmi hümmetiniň we täjirçilik banklarynyň satyn alyş-satuw nyrhynyň gatnaşygy tablisada görkezilýär.

ABŞ-nyň dollarynyň rubla garşy resmi hümmeti	Täjirçilik banky tarapyndan ABŞ-nyň dollaryny satyn almak derejesi	Täjirçilik banky tarapyndan ABŞ-nyň dollarynyň satuw nyrhy
75.4	74	77.7

Söwda balansy

Söwda balansy, ýurda getirilýän harytlaryň (importyň) we daşary ýurda eksport edilýän önümleriň (eksportyň) umumy görnüşiniň arasyndaky tapawutdyr. Şoňa laýyklykda söwda balansy oňyn (eksport agdyklyk edýär) ýa-da otrisatel (import agdyklyk edýär) bolup biler. Söwda balansy, milli walýutanyň hümmetini kesgitlemekde örän möhüm faktor. Negativearamaz söwda balansynyň mysaly. 25,000 $ negatiw galyndy:

Eksport, ABŞ-nyň dollary	Import, ABŞ dollary
100,000	125 000

Uglewodorodlaryň ýa-da beýleki harytlaryň eksportynyň ep-esli paýy bolan ýurtlarda milli walýutanyň hümmeti söwda balansyna (eksport bilen importyň arasyndaky tapawut) gönüden-göni baglydyr. Daşary ýurt walýutasyndaky girdejiler artsa, milli walýutanyň hümmeti hem ýokarlanýar. Milli walýuta hümmetiniň halkara bazarynda bolup geçýän nebit bahalarynyň üýtgemegine garaşlylygynyň aýdyň mysaly, rus rublynyň ABŞ-nyň dollaryna bolan hümmeti.

Oňyn söwda balansynda

Oňyn (ýa-da işjeň) söwda balansy, milli bazarda daşary ýurt walýutasynyň, esasanam ABŞ-nyň dollarynyň üpjünçiliginiň ýokarlanmagyna getirýär. Netijede, milli walýuta üpjünçiliginiň yzygiderli mukdary bilen milli walýutanyň hümmeti ýokarlanýar. Bu eksportçylar we ýurduň býudjeti üçin peýdaly, ýöne tutuş ykdysadyýet we ýurduň raýatlary üçin peýdalymy? No.ok. Hakykat, rublyň hümmetiniň ýokary bolmagy (ýagdaýy Russiýanyň mysalynda seljersek) ýurduň ilatynyň aglaba bölegi üçinem, import edijiler üçinem gaty amatsyz. Rublyň ýokary hümmeti, import edilýän harytlaryň bahasynyň ýokarlanmagyna sebäp bolýar. Gündelik harytlaryň ep-esli bölegi import edilýän Russiýa ýaly ýurtlarda deňagramlylygy saklamak we dollary belli bir çäklerde saklamak gaty möhümdir. Oňyn söwda balansynyň mysaly. Oňyn balans 50,000 $:

Eksport, ABŞ-nyň dollary	Import, ABŞ dollary
100,000	50,000

Esasy dünýä walýutalarynyň nyrhlaryny näme kesgitleýär?

Walýutalary dünýäniň iň durnukly bäş walýutasynyň hataryna girýän ýurtlar ykdysady göwrümi, geografiki we sosial-ykdysady ýagdaýy taýdan ep-esli tapawutlanýar. Şonuň üçin milli walýutalaryň hümmeti dürli faktorlara täsir edýär.

ABŞ dollary

ABŞ-nyň dollarynyň hümmetine täsir edýän faktorlary üç uly topara bölmek bolar:

1. Federal ätiýaçlyk ulgamy (FRS) tarapyndan ABŞ-nyň pul syýasaty.
2. Inurduň içerki durmuş-ykdysady we syýasy ýagdaýy bilen baglanyşykly wakalar. Şeýle görkezijiler, meselem, jemi içerki önümiň ösüşi, senagat we sarp ediş bahalarynyň görkezijileri we beýleki köp sanly maliýe görkezijileri baradaky maglumatlary öz içine alýar. Syýasy prosesler (mysal üçin, saýlawlar) ýa-da uly göwrümli ýeňip bolmajak ýagdaýlar (mysal üçin, 2001-nji ýylyň 11-nji sentýabryndaky pajyga) ABŞ-nyň dollarynyň hümmetine gönüden-göni täsir edýär.
3. Daşary syýasatda bolup geçen wakalar (ABŞ-nyň dünýäniň beýleki ýurtlaryndaky harby operasiýalary, nebit öndürýän ýurtlardaky döwlet agdarylyşygy we ş.m.).

.Ewro

Worldewronyň dünýä walýutalarynyň hümmeti aşakdakylara täsir edýär:

1. Europeanewropanyň Merkezi Banky tarapyndan göterim derejesiniň üýtgemegi, ýagny Europeanewropanyň täjirçilik banklarynyň hasaplanýan stawkasy.
2. Economyewropa ykdysadyýetiniň ýagdaýy – economyB ykdysadyýeti ösende ýewro ösýär. Bu makroykdysady görkezijileriň üýtgemeginde ýüze çykýar: JIÖ-niň ösüşi, işsizligiň azalmagy, senagat önümçiliginiň we işewürlik görkezijileriniň ýokarlanmagy.
3. .Ewro ABŞ dollary bilen birlikde maýadarlar üçin esasy walýuta gurallaryndan biridir. Belli bir derejede ýewro dollara bäsdeşdir. Şonuň üçin dollaryň negatiw üýtgemegi bilen maýadarlar ýewrony satyn alýarlar we tersine.

GBP

Iňlis funty dünýäde iň köp satylan we maýa goýlan üçünji walýuta. Onuň ugruna aşakdaky faktorlar täsir edýär:

1. Içerki (inflýasiýa, göterim derejesi we Angliýanyň jemi içerki önümi, söwda balansy).
2. Daşarky faktorlar tebigy harytlaryň bahasy (esasanam tebigy gaz) we Angliýanyň esasy söwda hyzmatdaşy ABŞ bilen söwda ýagdaýy.

Japaneseapon ýen

Japaneseapon ýeni erkin konwertirlenýän walýuta bolup, hümmeti walýuta bazarynda teklip we islege görä kesgitlenýär. Yeneniň hümmetine täsir edýän esasy faktorlar:

1. Japanaponiýanyň Maliýe ministrliginiň walýuta gatyşmalary.
2. Aziýa-Pacificuwaş umman sebitiniň ýurtlarynda harby-syýasy ýagdaý.
3. Iň uly ýapon korporasiýalarynyň ýagdaýy (Toyota, Honda, Canon we ş.m.).
4. Japanaponiýada tebigy betbagtçylyklar.

Şweýsariýa aç-açan

Şweýsariýa walýutasy dünýädäki iň durnukly walýutalardan biridir. Countriesurtlaryň arasyndaky söwda uruşlarynda franklara isleg adatça ýokarlanýar. Walýuta hümmeti 2 esasy faktor täsir edýär:

1. Şweýsariýanyň Merkezi bankynyň syýasaty.
2. Dünýä syýasatynda we syýasatda ýagdaý. Ozewro zonasyndaky ýagdaý iň uly täsir edýär.

Russiýa we rubl

Dünýäniň 5 ätiýaçlyk we iň durnukly walýutasyndan tapawutlylykda rus rubly beýle durnuklylyk bilen öwünip bilmez.

Iň oňyn çaklamalara we rublyň hümmetini çaklamakda mümkin bolan ähli faktorlary göz öňünde tutup, Russiýada syýasy, maliýe ýa-da durmuş-ykdysady häsiýetli bir waka mydama bolup biler, bu bolsa milli durnuklylyga iň ýaramaz täsir eder. walýuta.

Şeýle-de bolsa, esasy dünýä walýutalaryna garşy rublyň hümmetini çaklamakda, has dogrusy, rublyň hümmetine gönüden-göni täsir edýän birnäçe faktorlara ünsi jemläp bolar. Bu faktorlar aşakdakylary öz içine alýar:

1. Haryt bahalary. Ilki bilen bular Russiýanyň tebigy gazynyň we çig nebitiň dünýä bazaryndaky bahalary. Nebitiň bahasynyň arzanlamagy bilen, býudjet girdejilerindäki ýetmezçiligiň öwezini dolmak üçin Russiýanyň Merkezi Banky rublyň hümmetini peseltmek syýasatyny alyp barmaga mejbur bolýar.
2. daşary syýasat faktorlary. ABŞ we Europeanewropa Bileleşigi tarapyndan girizilen sanksiýalar rublyň hümmetine iň ýaramaz täsir edýär.
3. içerki syýasy faktorlar. Syýasy durnuksyzlyk, raýatlaryň arasynda geljege näbellilik, ýurduň bank ulgamyna bolan ynam krizisi daşary ýurt walýutasyny satyn almagyň mukdarynyň köpelmegine we rublyň çökmegine sebäp bolýar.
4. Rus kompaniýalary tarapyndan daşary ýurt kreditorlaryna tölegler ýa-da dividend tölegleri. Daşary ýurt walýutasyna bolan islegiň ýokarlanmagyna sebäp boluň.
5. ABŞ-nyň dollarynda görkezilen Russiýanyň Federal Karz obligasiýalarynyň daşary ýurt maýadarlary tarapyndan satyn alynmagy.

Deňagramly alyş-çalyş hümmeti

Önümiň bahasyna baha bermekde iki ters çemeleşme çaknyşýar: satyjynyň wezipesi ony mümkin boldugyça gymmat satmak, alyjynyň wezipesi ony mümkin boldugyça arzan satyn almak. Talap bilen islegiň ululygy deň bolan ýagdaýynda deňagramlylyk bahasyna ýetiler, ýagny satyjylaryň satylmadyk harytlary ýa-da hyzmatlary bolmaz, alyjylar ähli maliýe çeşmelerini zerur harytlary (hyzmatlary) satyn almak üçin sarp ederler. ). Walýuta bazarynda deňagramlylyk hümmetini emele getirmek hem mümkindir. Bu, söwda nol balansynda kesgitlenen milli walýutanyň hümmeti, ýagny eksport bilen importyň bahasy deňleşende. Şoňa laýyklykda walýuta bazaryndaky islegiň we islegiň mukdary deňagramlylyga ýeter.

Russiýadaky häzirki makroykdysady görkezijiler we rublyň hümmeti bilen gatnaşygy

Russiýanyň ykdysadyýetiniň uglewodorod eksportyna garaşlylygy häzirki Russiýanyň ykdysadyýetiniň esasy meselelerinden biridir. Russiýanyň energiýa çeşmelerine bolan islegiň azalmagy bilen, rus kompaniýalaryna garşy sanksiýalaryň girizilmegi we bir barrele nebitiň, nebitiň we gazyň garaşlylygynyň arzanlamagy hasam agyrlaşdy.

2020-nji ýylyň birinji ýarymynda Russiýanyň býudjetinde nebit we gaz girdejileriniň paýy bary-ýogy 29% boldy. Bu, soňky 20 ýylda nebit we gaz satmakdan alnan girdejiniň rekord derejede azalmagydyr. Russiýanyň býudjeti 36% -den 51% -e çenli.

Russiýa Federasiýasynyň Maliýe ministrliginiň kepilliklerine görä, toplanan maliýe ätiýaçlyklary sebäpli Russiýa şeýle nebit bahalarynda ýene birnäçe ýyl ýaşap biler. Häzirki ýagdaýdan halas bolmak rublyň ABŞ-nyň dollaryna we beýleki dünýä walýutalaryna kem-kemden hümmetlenmegi (amortizasiýa). 2020-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan başlap rublyň ABŞ-nyň dollaryna bolan hümmeti 61 rubldan 75 rubla çenli aşaklady. Elbetde, nebitiň arzan bahasynyň häzirki şertlerinde rublyň aşaklamagy dowam eder: bu Russiýanyň býudjetiniň girdeji böleginiň azalmagynyň öwezini dolmagyň usullaryndan biridir.

Walýuta hümmetini çaklamak

Walýuta hümmetini takyk çaklamak gaty kyn mesele. Walýuta hümmeti dürli tebigatyň köp faktorlary – ykdysady, maliýe, syýasy, jemgyýetçilik täsir edýär. Şeýle-de bolsa, walýuta hümmetiniň hereketine baha bermegiň 3 esasy usuly bar:

• matematiki – matematiki modelleriň ulanylmagyna esaslanýar;
• bilermen – pudakdaky hünärmenleriň baha bermegine we netijelerine esaslanýar;
• çylşyrymly – iki usuly birleşdirmek.

merkezi bank

Döwletine garamazdan köp ýurtda işleýän maliýe we bahalaryň durnuklylygyny saklamak üçin gural merkezi bankdyr. Dürli ýurtlardaky merkezi bankyň dürli atlary bolup biler (mysal üçin ABŞ-da bu wezipeler Federal ätiýaçlyk ulgamy tarapyndan ýerine ýetirilýär). Merkezi banklaryň arsenalynda walýuta hümmetine täsir etmegiň dürli mehanizmleri bar: walýuta gatyşmalary, pul goýberilmegi we başgalar.

Walýuta çäreleri

Daşary ýurt walýutasynyň gatyşmagy Merkezi Bank tarapyndan ulanylýan milli walýutanyň hümmetini üýtgetmegiň usulydyr. Merkezi bankyň maksatlaryna baglylykda gatyşmalar, milli walýutanyň dünýäniň esasy walýutalary bilen deňeşdirilende hümmetiniň peselmegine ýa-da ýokarlanmagyna getirýär.

Gatnaşyklar daşary ýurt walýutasynyň walýuta bazaryndaky işjeň üpjünçiligi arkaly ýüze çykýar.

Inflýasiýany we import edilýän harytlaryň bahalaryny arzanlatmak üçin Merkezi bank milli walýutany güýçlendirmek (amortizasiýa) syýasatyny alyp barýar. Walýutanyň hümmetiniň peselmegi (walýuta hümmetiniň ýokarlanmagy) bilen ters proses bolup geçýär, ýöne şol bir wagtyň özünde eksporta gönükdirilen ykdysadyýet üçin aýratyn möhüm bolan eksportçylaryň girdejileri ösýär.

Pul meselesi

Merkezi bank, pul çykarmak arkaly milli walýutanyň alyş-çalyş hümmetine ep-esli derejede täsir edip biler. Pul emissiýasy nagt däl (esasan) we nagt gaznalaryň dolanyşygydyr.

Nagt däl emissiýa, adatça täjirçilik banklaryna karz bermek, nagt – “çaphanany” açmak arkaly amala aşyrylýar.

Russiýada Merkezi Bank tarapyndan alnan daşary ýurt walýutasy altyn we walýuta ätiýaçlyklarynda jemlenýär we rublyň hümmetini sazlamak üçin ulanylýar. Rublyň ABŞ-nyň dollaryna garşy bahasyny ýokarlandyrmak zerur bolsa, Merkezi bank ätiýaçlyklarda toplanan dollary işjeň satyp başlaýar.

Arzanladyş nyrhy (gaýtadan maliýeleşdirmek derejesi)

Gaýtadan maliýeleşdirmek derejesi Merkezi Bankyň täjirçilik banklaryna karz berýän göterim derejesidir. Walýuta hümmeti, gaýtadan maliýeleşdiriş hümmetini ulanmak bilen Merkezi Bank tarapyndan düzgünleşdirilýär. Merkezi bank arzanladyş nyrhyny ýokarlandyrmak ýa-da peseltmek bilen banklardan mugt nagt puluň mukdaryny kesgitleýär, bu walýuta bazaryndaky milli walýutanyň üpjün ediliş derejesine gönüden-göni täsir edýär.

Milli karz borçnamalary bilen baglanyşykly amallar

Rublyň hümmeti ýurduň karz bazaryna täsir edýär. Hususy banklary goşmak bilen maýa goýujylar iň girdejili maýa goýum guralyny saýlap, daşary ýurt walýutasynyň we döwlet karz borçnamalarynyň maýa goýum özüne çekijiligini bahalandyrýarlar we deňeşdirýärler. Aslynda, bu iki maýa goýum guraly bäsdeşdir: döwlet karz borçnamalarynyň girdeji derejesi peselende, maýadarlar daşary ýurt walýutasyna girýärler we tersine.

Sanly pullaryň dünýä walýutalaryna täsiri

Sanly pul milli walýutada görkezilen we diňe elektron metbugatynda saklanýan walýuta. Sanly pullara mysal hökmünde Webmoney, PayPal, Yandex pul we beýleki elektron töleg ulgamlary mysal bolup biler. Wirtual pul – cryptocurrencies – aýratyn kategoriýa bölünip bilner. Kriptokurluşlar diňe internetde berilýär we döwletiň pul ulgamy bilen hiç hili baglanyşygy ýok, sebäbi olar beýleki bölümlerde – bitcoinlerde hödürlenýär. Sanly pul ulgamy walýuta hümmetine düýpli täsir etmeýär.

Beýleki faktorlaryň täsiri

Walýuta hümmeti psihologiki hadysalara, güýçli ýeňip bolmajak we dürli betbagtçylyklara täsir edýär. Psihologiki faktorlar jemgyýetiň belli bir walýuta bolan ynamyny öz içine alýar. Belli bir daşary ýurt walýutasyna bolan islegiň ýokarlanmagy, milli walýuta ynamyň ýoklugyny görkezýär. Häzirki zaman dünýä ykdysadyýetinde walýuta hümmeti köp dürli faktorlara täsir edýär: ykdysady, maliýe, jemgyýetçilik-syýasy we başgalar. Bu faktorlar bilelikde milli walýutanyň bahasyny kesgitleýär. Milli walýutanyň hümmeti, esasanam rus rubly, Russiýada ýaşaýan her bir adamyň hilinde we durmuş derejesinde gönüden-göni öz beýanyny tapdy.