Bakeng sa tsoelo-pele e atlehileng ea khoebo, hoa hlokahala hore u se ke ua nahana ka chelete feela, empa hape le litšenyehelo. Litšenyehelo li arotsoe ka nako e le ‘ngoe le tse tsitsitseng. Hangata li kenyelletsa ho reka lisebelisoa tse ncha, ho atolosoa ha lihlahisoa. Ke khale bo-rakhoebo ba sebetsa ka mantsoe a kang OPEX le CAPEX, e le hore u utloisise hore na e bua ka eng, ho kgothaletswa hore o itloaetse ka tse ling tsa likarolo.
OPEX ke eng (litšenyehelo tsa ts’ebetso, litšenyehelo tsa ts’ebetso) – tlhahisoleseling e akaretsang
Bo-rakhoebo ba bangata ba lakatsang ha ba tsebe hore na OPEX ke eng, ke ka lebaka leo ba etsang liphoso ha ba hlakola. Mantsoe ana a bolela litšenyehelo tsa ts’ebetso, tse kenyelletsang litšenyehelo tseo k’hamphani e ke keng ea iphapanyetsa tšebetso ea eona. Ka mohlala:
- tefo ea rente ea libaka / thepa;
- moputso oa basebetsi;
- theko ea thepa e tala;
- ditefello tsa inshorense, lekgetho;
- tefo ea lisebelisoa, litšenyehelo tse ling tsa ts’ebetso.
Ntle le OPEX kenyeletsa tefo bakeng sa lits’ebeletso tsa litsebi tsa ho fana ka litšebeletso kantle ho naha. Ka mohlala, e ka ba babuelli ba molao, baetsi ba mananeo. Ho fapana le CapEx, litšenyehelo tsa ts’ebetso li ka fokotsoa ka botlalo ho tsoa lehlakoreng la lekeno la nako e itseng, e leng ka lebaka la tlhaho e tloaelehileng. 
CAPEX le OPEX – phapang
Ha re nahana ka CAPEX le OPEX, phapang lipakeng tsa tsona ke e latelang:
- Lipontšo tsa litšenyehelo . E le molao, litefo bakeng sa litšenyehelo tsa chelete e ngata li bolela chelete e ngata ha li bapisoa le OPEX.
- Khafetsa ea litefo tse entsoeng . Ke habohlokoa ho utloisisa hore litšenyehelo tsa ts’ebetso li kenyelletsa ho fetisoa ha khoeli le khoeli, chelete e ngata – hang ka kotara, ka selemo.
- Hlahisa tlalehong . Litšenyehelo tsa lichelete li fetisetsoa ka mokhoa o hlophisitsoeng ho theko ea thepa ‘me li kopitsoa karolong ea tekanyo ea “Capital and reserves”. Ka nako e ts’oanang, Opex e thathamisitsoe karolong ea Phaello le Tahlehelo.
Hobaneng ho le bohlokoa hore motseteli a nahane ka OPEX
Beng ba k’hamphani efe kapa efe ba thahasella phokotso e kholo ea litšenyehelo molemong oa ho fokotsa lekhetho la phaello. Leha ho le joalo, motseteli o hloka ho tseba lintlha tse tšepahalang mabapi le chelete e kenang ea ts’ebetso. Ka hona, litšenyehelo tsa ts’ebetso ke tlhahlobo ea data ho latela litšenyehelo. Batseteli ba nahana ka mesebetsi ea k’hamphani mabapi le ho sekaseka karolo ea nako e khuts’oane ea lekeno le phello ea eona ho phaello ea kakaretso. Ka lebaka leo, ho fokotseha ha coefficient ka keketseho e ts’oanang ea melemo ea moruo ho bonts’a mokhoa o motle oa nts’etsopele ea khoebo. Ka hona, ho na le tlhokahalo ea ho ithuta lintlha tsa tlaleho ea tsamaiso le sehlomathiso sa tekanyo ea “Profit and Loss Statement”, e bontšang matšoao a sebele a chelete.
Mokhoa oa ho ithuta OPEX ea k’hamphani e itseng, moo u ka fumanang le hore na u batla eng
Mosebetsi o ka sehloohong oa litšenyehelo tsa ts’ebetso ke ho theha letšoao la kakaretso ka nako e le ‘ngoe le litekanyetso tsa kholo tse se nang tšusumetso e mpe ho nts’etsopele ea khoebo, ha ka nako e le’ ngoe e fihla boemong ba chelete ea ho sebetsa. Chelete eohle e itšetlehile ka lintlha tse latelang:
- karo-karolelano ea boholo ba thepa e hlahisoang le e rekisoang . Keketseho ea bokhoni ba tlhahiso le thekiso e tiisitsoe ho kenyelletsa keketseho ea litšenyehelo tse fapaneng, ha ho ntse ho fokotsa litšenyehelo;
- kakaretso ea nako ea ts’ebetso ke nako e fokolang, ha e khuts’oane, e fokotsa litšenyehelo tsa ho lefa likoloto tsa likoloto, ho boloka lihlahisoa, tahlehelo ea tlhaho ea lihlahisoa tse tala ka har’a k’hamphani;
- lipontšo tsa sebele tsa mosebetsi oa basebetsi . Sena se ama ka kotloloho litšenyehelo tsa meputso;
- boemo ba ho theoha ha boleng ba thepa ea tlhahiso .
Ntle le moo, hoa hlokahala ho ela hloko lintlha tsa kantle, tseo hangata li bitsoang:
- sekhahla sa kholo ea litheko tsa lihlahisoa naheng;
- boemo ba sebele ba litaba ‘marakeng oa lehae oa thepa le litšebeletso tsa bareki;
- sekhahla sa keketseho ea rente ea khoeli le khoeli.
Ho boetse hoa hlokahala ho ela hloko keketseho ea litefiso tsa lekhetho, e leng ho kenyelletsang ho eketseha ha moroalo oa lichelete khoebong.
Mokhoa oa ho bala
Ho tseba boleng ba karolo ea chelete e kenang ea ts’ebetso, o hloka ho sebelisa foromo:
NH u003d VP – OR, eo ho eona
- VP – phaello e kholo;
- KAPA – litšenyehelo tsa ho sebetsa.
Phaello e akaretsang e kenyelletsa lekeno ntle le lekhetho la boleng bo ekelitsoeng (VAT). Litšenyehelo tsa ho sebetsa ha li kenyelle:
- phokotseho e teng – e kenyelelitsoe litšenyehelong tsa lichelete;
- e bokelletsoeng tsoala likalimong tse bulehileng.
Karolelano ea litšenyehelo tsa ts’ebetso e khethoa ke foromo:
Cor = OR / VPx100%. Boleng bo hlahisoang bo bonahatsa peresente ea sebele ea chelete e fumanoeng, e reretsoeng ho hlophisa ts’ebetso e tsitsitseng ea k’hamphani. Keketseho ea chelete e kenang e kenyelletsa phokotseho ea Cor le keketseho e ts’oanang ea phaello e felletseng. Sekhahla sa lekeno la ts’ebetso se bolela boemo ba phaello e bonts’ang karolo ea liperesente tse bonts’itsoeng ea lekeno la ts’ebetso le phaello ea k’hamphani. Boemo ba lichelete le botsitso ba khoebo ka kakaretso ka kotloloho bo itšetlehile ka GCD. Palo e etsoa ho ea ka foromo:
Nop = OD / VPx100, eo
OD e sebetsang ho eona, e fana ka phapang pakeng tsa chelete ea sebele le litšenyehelo tsa ho sebetsa.
Bohlokoa: Lekeno la ts’ebetso le melemo ea pele ho lekhetho ha se maikutlo a ts’oanang.
Ho felisa liphoso tse tloaelehileng, ho eletsoa ho etsa lipalo ka mohlala o itseng. Khampani e kopanela ho fana ka litšebeletso bakeng sa mokhatlo oa lipalangoang tsa thepa. Lintlha tsa pele:
- tefo ea ofisi (rente) – li-ruble tse limilione tse 1,275;
- tefiso ea ho paka tlas’a tumellano ea khiriso – li-ruble tse likete tse 637;
- ho reka likarolo tse ling tsa likoloi – li-ruble tse likete tse 450;
- meputso ea basebetsi ba hiriloeng – li-ruble tse limilione tse 6,45;
- ho fumana litšebeletso tsa banka – li-ruble tse likete tse 37,5;
- tefo ea puisano ea cellular – li-ruble tse likete tse 412,5;
- litšenyehelo tse ling – li-ruble tse likete tse 525;
- phaello e felletseng ke li-ruble tse limilione tse 12.
Palo e etsoa ka tsela e latelang: OD = 1.275 + 0.637 + 0.45 + 6.45 + 0.0375 + 0.4125 + 0.525 = li-ruble tse limilione tse 9,78. Ho itšetlehile ka lintlha tse fumanoeng, coefficient e baloa: Kor = 9.78 / 12 = 81.5%. Tabeng ena, chelete ea chelete ea ho sebetsa ke: li-ruble tse limilione tse 21,78. (9.78 + 12). Tloaelo ke 18.4% (21.78/12). Ka hona, chelete e kenang ea ts’ebetso e behiloe ho 18.4% ea phaello e fumanehang. Ho latela lintlha tse fumanoeng, re ka bua ka kholiseho hore k’hamphani e tsamaisa 81.6% e setseng ho lefella litšenyehelo tsa ts’ebetso.
Reference: ts’ebetso ea ho fetola sekhahla sa chelete e khothaletsoa haholo ho latela ka kotloloho ho li-dynamics. Tabeng ea ho eketseha ha letšoao, re ka bua ka mokhoa o sireletsehileng ka khōlo e potlakileng ea phaello ea khoebo e itseng.
Ho phaella moo, tekanyo ea chelete e kenang ka ho toba e itšetlehile ka boholo ba k’hamphani. Mohlala o ntseng o nahanoa, letšoao ha le eketsehe haholo, e leng ka lebaka la ho hloka monyetla oa ho ba teng ntle le litšenyehelo tsa ts’ebetso. Ka lebaka leo, litsebi li bontša hore lintlha tse tobileng tsa mosebetsi li nkoa e le ntho ea bohlokoa e lokelang ho nkoa nakong ea lipalo.
